Si qenie njerëzore ne kemi frikë nga gjëra të ndryshme në jetën tonë. Ndonjëherë, ne zhvillojmë fobi mjaft serioze. Po cilat janë shkaqet më të thella të frikës? Cilat janë arsyet e këtyre reagimeve? Përgjigjet e këtyre vijnë për Portalin Shkollor nga psikologu Fon Ilia.
Kohët e fundit, gjatë një seance, një nga pacientet e mia më rrëfeu një frikë të vjetër të saj: “Kur isha vajzë e vogël, kisha frikë nga parku përballë shtëpisë sime, por vetëm natën. Gjatë ditës, unë vrapoja me shoqet në park pa u shqetësuar apo të isha e frikësuar”. Pra, çfarë e bënte ndryshimin midis kohës që ajo kalonte në park gjatë ditës dhe frikës së saj nga ajo që “përjetonte” kur binte errësira? Është e çuditshme ta mendoj dikush këtë. Cilat janë shkaqet e kësaj frike?
Në seancat vijuese, vazhduam duke analizuar frikën e saj dhe arritëm në një përfundim. Ajo kishte frikë nga e panjohura. Meqenëse ishte errësirë në park, ajo ishte e frikësuar, pra kjo do të thotë se ajo nuk mund të shihte se çfarë kishte atje. Ne nga ky shembull kuptojmë, se e veçanta është errësira, e cila është e lidhur me të panjohurën dhe kjo e panjohur i shkaktonte asaj ndjenjën e frikës.
Shkaqet e thella të frikës
Shumica e njerëzve e kuptojnë frika që kanë fëmijët nga errësira, por nuk kuptojnë shkaqet e saj. Ashtu si dhe në situatat e tjera dhe në këtë rast, ne nuk pyesim për shkaqet e vërteta të frikës. Ekzistojnë lloje të tjera të frikërash, më të thjeshta, por po aq të rëndësishme, pasi janë ato që na shkaktojnë probleme, duke prishur cilësinë e jetës tonë të përditshme. Është koha për ta analizuar shkaqet e kësaj frike dhe të kuptojmë pak më shumë për të. Le të hedhim një vështrim në shkaqet e mëposhtme.
1. Dështimi
Një nga shkaqet më të zakonshme të frikës është dështimi. Shumë prej nesh nuk pranojnë të lënë zonat tona të rehatisë sepse kemi frikë se nëse bëjmë një gabim të tillë mund të dëmtojë jetën tonë përgjithmonë. Frika nga dështimi është më e dukshme tek ata të cilët shtyjnë për më vonë hedhjen e hapave në karrierën e tyre, në studimet ose fillimin e një marrëdhënieje.
Frika nga dështimi shpesh fshihet pas mendimit se pse nuk duhet ta bëni këtë hap përpara. Jo frikë e është kamufluar si vetëmohim. Ndonjëherë, në vend që të bëjmë diçka për të ndihmuar veten tonë, ne mund të zgjedhim ta përqendrojmë gjithë vëmendjen tonë te të tjerët.
Të ndihmoni të tjerët është gjë e mirë, por jo kurrë harroni plotësisht qëllimet dhe potencialin tuaj. Duke njohur shenjat e frikës nga dështimi në fazat e hershme, ne mund të përmirësojmë ndjeshëm jetën tonë.
2. Frika për vendime
Titulli i mësipërm ka të bëjë me frikën për marrjen e vendimeve. Një person me këtë lloj frike, duhet të mendojë me kujdes për gjithçka që do të bëjë, madje edhe për detyrat më të thjeshta. Ka shumë mundësi, që ai brenda tij ka frikë se do të marrë një vendim të gabuar dhe kjo është arsyeja pse ai harxhon shumë kohë për të marrë atë vendim.
Kështu që, strategjia e tij është që të marrë kohë të mjaftueshme, me besimin se në këtë mënyrë zgjedhja që ai do të bëjë do të jetë më e sakta. Sipas mendimit tim, kjo nuk është e vërtetë. Unë mendoj se nëse më duhet shumë kohë për të vendosur, ky vendim bëhet një cështje shumë më e vështirë sesa ishte në fillim.
Frika nga marrja e vendimeve, mund të bëhet mjaft e kufizuar, duke vjedhur kohë të vlefshme nga pjesa tjetër e jetës sonë. Atëherë, pse të mos praktikoni marrjen e vendimeve më të shpejta? Do të jetë e vështirë në fillim, por do të na ndihmojë të shohim gabimet në arsyetimet tona.
3. Skenarët negativë
Një nga shkaqet e frikës lidhet me skenarët e rimbushjes të cilat i krijojmë në mendjet tona. Për shembull, kur nuk mund të lidhemi me një mik apo me një njeri të afërt të familjes tonë përmes telefonit, mund të fillojmë të shqetësohemi. Kur kjo ndodh, mendja jonë fillon ta kompensoj me mungesën e shpjegimit. Me fjalë të tjera, nëse nuk e dimë se ku është dikush ose nuk dimë nëse është mirë, atëherë truri ynë fillon mbush boshllëkun. Shumë herë, këto ndërtime janë negative.
Pavarësisht se jo të gjithë funksionojnë në këtë mënyrë, janë të shumtë që e bëjnë. Ndërtimi i skenarëve negative ushqen mendjet tona na ndez frikën. Pra, nëse fillojmë të besojmë se miku ynë ka pasur një aksident, atëherë fillojmë të kemi frikë. Në realitet, ajo që kemi frikë është spekulim i thjeshtë. Nëse, jemi të motivuar të mendojmë gjëra pozitive, atëherë zvogëlojmë frikën dhe forcojmë ndjenjat e qetësisë.
4. Çështje e besimesh
Shumë prej nesh kanë çështje besimi. Kjo është arsyeja pse ne shpesh kemi frikë se diçka e keqe do të na ndodhë. Prandaj, ne nisim dhe “ndërtojmë mure” për të mbrojtur veten nga kjo e keqe, kryesisht për shkak të ngjarjeve të pakëndshme të cilat kanë ndodhur në të kaluarën. Fatkeqësisht, këto mure i mbajnë edhe gjërat e mira larg nesh.
Të keni frikë të vazhdueshme se do të tradhtoheni nga një person ndikon në shumicën e aspekte të jetës sonë. Duke u përpjekur për të eliminuar këto frikë, mund të ndodhë diçka përsëri dhe kjo nga ana tjetër, e forcon më tej dyshimin tonë. E vetmja gjë që mund të bëjmë është të përpiqemi më shumë të “shembim murin” dhe t’i lëmë njerëzit të na duan. Për më tepër, ata mund të kenë qëllime të mira ndaj nesh.
5. Pasiguritë
Ky shkak i frikës është i ngjashme me çështjet e besimit, por jo saktësisht e njëjta gjë. Ndërsa pasiguritë mund të shkaktojnë probleme besimi të cilat nga ana tjetër mund të shkaktojnë frikë, pasiguritë vetëm mund të shkaktojnë direkt lloje të ndryshme të frike.
Le ta quajmë se jeni të pasigurt për peshën tuaj trupore dhe keni frikë të vishni disa rroba banje në plazh të cilat ju u pëlqejnë. Frikë nga tallja dhe mospranimi nga të tjerët. Pasiguritë, kanë fuqinë të shkatërrojnë imazhin që keni për veten tuaj dhe kjo është arsyeja pse është shumë e rëndësishme që të synime në vetëdijen e jetës tuaj.
Është mirë,që kur ndihemi të pasigurt të ndalemi dhe të mendojmë për atë që vërtet ne meritojmë. Vlera jonë si qenie njerëzore nuk ndryshon në varësi të asaj që njerëzit e tjerë thonë për ne ose se si ata na trajtojnë. Këtë gjë që të gjithë duhet ta mbajmë mend.
6. Përsosmëria
Një nga shkaqet e frikës që vërtet mund të kufizojnë jetën tuaj është përsosmëria. Nëse mendoni se është e rëndësishme të jesh përsosur, atëherë çdo dështim do të ishte për ju katastrofik. Pra, nëse mendoni se një situatë mund t’ju bëjë që të bëni gabime, atëherë me siguri nuk do të zgjidhni atë situatë. Ndoshta, për shembull, ju as nuk guxoni t’i afroheni njerëzve sepse keni frikë se ata do të shohin papërsosmëritë tuaja.
Meqenëse keni frikë nga papërsosmëria, shpesh ju nuk mund të bëni asgjë. Kjo është më forma serioze e përsosmërisë. Ndoshta shpesh mund të ndjeni se nëse merrni pjesë në ngjarje të ndryshme sociale, nuk do të jeni në gjendje të ndjeheni “i përsosur” me veten tuaj, nëse nuk do të dukeni i përsosur. Ju mund të keni miq, por në të vërtetë ata do të jenë fare të pakët.
7. Trauma e së kaluarës
Unë mendoj se një nga shkaqet më të zakonshme të frikës janë traumat e së kaluarës. Traumat e vjetra mund të ndikojnë në jetën tonë sociale, shpirtërore, familjare dhe madje mund të shkaktojnë stresin post-traumatik madje dhe probleme të tjera shëndetësore. Fatkeqësisht, në shumicën e kohës ne nuk i kuptojmë pikat e përbashkëta të frikës së shkaktuar nga këto lëndime. Për shkak të asaj që na ka ndodhur, ne shpesh mund të shmangim marrëdhëniet ose ndryshimet.
Shikoni një vështrim të shkurtër të jetës suaj dhe shihni nëse ndonjë gjë nga e kaluara juaj është e lidhur me frikën tuaj të tanishme. Ky udhëtime mund t’iu çojë në një shumëllojshmëri gjetjesh interesante.
Frika nuk është fundi i botës
Mundet që shumë frikëra të mundojnë jetën tuaj, gjithmonë ka shpresë për ndryshime. Shkaqet e frikës mund të jenë të shumta dhe komplekse, por duke u dhënë atyre kohë dhe hapësirë për t’i kuptuar ato, mund të gjeni një mënyrë për të hequr qafe këto frikë. Për këtë, mund t’iu ndihmojnë specialistë psikolog.
Fon Ilia, Psikolog
© Portali Shkollor – Të gjitha të drejtat e rezervuara. Ndalohet kopjimi pa lejen tonë.